Kadencje, czyli jak rozładowujemy "napięcie" w muzyce

Kadencja (z włoskiego cadenza co w dosłownym tłumaczeniu znaczy upadek) to progresja akordów mająca charakter zakończenia.

Kadencja to progresja akordów mająca charakter zakończenia. Najwyraźniejsze zakończenie najczęściej słyszymy na samym końcu utworu (np. Chopin’s Piano Concerto No. 1), ale po każdym zdaniu muzycznym, a nawet po każdej frazie, jest coś w rodzaju rozładowania napięcia. Jak skutecznie rozładować napięcie w utworze? O tym poniżej.

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, kadencje są oparte na akordach. Używanie konkretnych akordów w konkretnej kolejności sprawa, że napięcie zostaje rozładowane w bardziej lub mniej wyrazisty sposób. Same akordy to jednak nie wszystko, ważne jest aby użyć je w właściwym momencie tj. pod koniec frazy, akordy wymuszają rozładowanie napięcia spowodowanego przez rytm i melodię.

Właściwie bez wyjątków, muzyka tonalna kończy się na akordzie opartym na tonice. Tonika jest najważniejszym dźwiękiem w skali, tak jakby podstawą. Dlatego też, akord oparty na tonice w postaci zasadniczej (nie w przewrocie) jest najbardziej stałym akordem; wszystkie inne akordy prowadzą do niego.

Można to sobie zwizualizować na przykładzie: podróży do domu. Idziemy, idziemy i idziemy (czyli przechodzimy przez różne akordy) i w końcu dochodzimy do domu (czyli kończymy na tonice).

Jest bardzo wiele możliwości zakończenia wybranego przez nas momentu w utworze muzycznym, dlatego też wyróżnia się kilka rodzajów prostych kadencji:

1. Kadencja mocna
2. Kadencja plagalna
3. Kadencja niepełna
4. Kadencja przerwana

Kadencja Mocna

Akord, który "najbardziej" wymusza następstwo toniki to akord oparty na dominancie. Progresja z dominanty do toniki tworzy nam kadencje mocną. Jednym z powodów dla których akord oparty na dominancie jest tak silny, to fakt, że zawiera on dźwięk prowadzący. Nasz mózg słysząc dźwięk prowadzący ma "potrzebę" podniesienia go o pół tonu, prowadząc nas do toniki. W konsekwencji, najbardziej kluczowymi ruchami w kadencji mocnej są:

1. Dominanta -> Tonika
2. Dźwięk Prowadzący -> Tonika

Najsilniejsze uczucie zakończenia jest wtedy kiedy tonika znajduje się w melodii i w basie. To są typowe kadencje mocne dla fortepianu w G:



Dominanta septymowa (akord oparty na dominacie zawierający dodatkowo 7th stopień) wymusza tonikę jeszcze bardziej, ponieważ mamy do czynienia z akordem dysonansowym który musi zostać rozwiązany. Oto kluczowe elementy w progresji z dominanty septymowej do toniki:





Oto przykład użycia dominanty septymowej w Eb:

Kadencja Plagalna

Kadencja plagalna (również znana jako kadencja kościelna) to progresja z subdominanty do toniki. Uczucie zakończenia jest trochę mniejsze, gdyż IV nie jest tak silny jak V. To jest spowodowane brakiem dźwięku prowadzącego. Kadencje plagalne były o wiele częściej używane w XVI wieku, nie mniej jednak, wielu późniejszych kompozytorów również jej używało np. Sibelius w Trzeciej Symfonii (I Movement). Bardziej znane Händel Messiah - Hallelujah:

Kadencja Niepełna

Akord oparty na dominacie sam w sobie tworzy coś rodzaju tymczasowej przerwy, a kadencja oparta na nim to kadencja niepełna. Można użyć różnych akordów przed akordem dominującym:

1. I -> V
2. II -> V
3. IV -> V
4. VI -> V

Oto przykład: Beethoven Piano Sonata Op. 14 No. 2 (II Movement)

Kadencja Zwodnicza

Akord oparty na dominacie -> Akord nie oparty na tonice -> ZASKOCZENIE

Kadencja przerwana to zasadniczo każda inna możliwa kombinacja kadencja która swój początek bierze w akordzie opartym na dominancie. Świetnym przykładem jest tutaj J. S. Bach 'Wachet Auf'